Duitsland en de Europese verkiezingen 2024

In dit factsheet:
Verkiezingsdatum
Europees Parlement
Duitse partijen in het EP
Lijsttrekkers Europese verkiezingen in Duitsland
Duitsland en Europa
Peilingen

Verkiezingsdatum

De verkiezingen voor het Europees Parlement (EP) vinden plaats van 6 tot en met 9 juni 2024. Nederlanders stemmen op donderdag 6 juni. In Duitsland gaan de kiezers op zondag 9 juni naar de stembus. Dan zijn er in acht van de zestien deelstaten ook gemeenteraadsverkiezingen.

Duitsers stemmen traditiegetrouw op zondag. Dan hoeven de meeste mensen niet te werken en hebben zoveel mogelijk kiezers de gelegenheid te stemmen.

In Duitsland mogen dit jaar voor het eerst ook jongeren vanaf 16 jaar hun stem uitbrengen voor het Europees Parlement. Voor de Bondsdagverkiezingen moet je nog wel 18 jaar zijn om te mogen stemmen. En om in een parlement gekozen te kunnen worden, is de minimumleeftijd ook 18 jaar.

Europees Parlement

De verkiezingen voor het Europees Parlement vinden eens in de vijf jaar plaats. Het EP wordt gekozen door burgers van de EU-lidstaten en vertegenwoordigt zo’n 450 miljoen Europeanen.

Na de komende verkiezingen telt het EP 720 zetels. In 2019 waren dat er 751, maar na het uittreden van het Verenigd Koninkrijk in 2020 bleven er 705 zetels over. Vorig jaar besloot het EP het aantal zetels voor de komende verkiezingen te verhogen naar 720. Een aantal landen, zoals Nederland en Frankrijk, krijgt er daardoor een paar zetels bij. Nederland gaat van 29 naar 31 zetels. Duitsland houdt de 96 zetels die het al had. 

Elke EU-lidstaat heeft voor de EP-verkiezingen een eigen kieslijst. Nederlanders kunnen dus alleen op Nederlandse kandidaten stemmen, Duitsers alleen op Duitse. In totaal doen in Duitsland 35 partijen en politieke verenigingen mee aan de Europese verkiezingen.

Naast de grote en bekende partijen proberen ook veel splinterpartijen een zetel te veroveren. Er is een partij voor humanisten, voor veganisten, voor dierenbeschermers en voor marxisten. Ook de klimaatactivisten van Letzte Generation hebben een kandidatenlijst ingeleverd. 

Duitse partijen in het EP

In het Europees Parlement vormen gelijkgezinde partijen uit de 27 lidstaten samen een fractie. Hieronder een overzicht van de Duitse partijen die nu in het EP zitten en de Europese fracties waar ze bij horen. De partijen staan op volgorde van grootte waarmee ze in het voorjaar van 2024 in het EP waren vertegenwoordigd.

CDU en CSU
Fractie in het EP: EVP (Europese Volkspartij). De CDU heeft 23 zetels in het EP, de CSU heeft er 6. Namens Nederland zitten vertegenwoordigers van het CDA en de ChristenUnie in de EVP-fractie. Fractievoorzitter van de EVP is de Duitser Manfred Weber (CSU).

Bündnis 90/Die Grünen
Fractie in EP: Groenen/EVA (De Groenen/Vrije Europese Alliantie). De Groenen hebben 21 zetels in het EP. De Duitse Terry Reintke is co-voorzitter van deze fractie. Namens Nederland zit GroenLinks in de Groenen/EVA-fractie. 

SPD
Fractie in EP: S&D (Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten). De SPD heeft 16 zetels in het Europees Parlement. Namens Nederland zit de PvdA in de S&D-fractie.

AfD
- Fractie in EP: ID (Identiteit en Democratie). De AfD heeft 9 zetels in het EP. Tot 2019 zat de PVV namens Nederland in de ID-fractie.

FDP
- Fractie in EP: Renew Europe. De FDP heeft 5 zetels in het EP. Namens Nederland zitten de VVD en D66 in de Renew Europe-fractie. 

Die Linke
- Fractie in EP: GUE/NGL (Europees Unitair Links/Noords Groen Links). Die Linke heeft 5 zetels in het EP. De Duitse Martin Schirdewan is co-voorzitter van deze fractie. Namens Nederland zit de Partij voor de Dieren in de GUE/NGL-fractie. 

Freie Wähler
Fractie in EP: Renew Europe. De Freie Wähler hebben 2 zetels in het EP.

Familien-Partei Deutschlands
Fractie in EP: EVP (Europese Volkspartij). De Familien-Partei heeft 1 zetel in het EP.

Volt
Fractie in EP: Groenen/EVA (De Groenen/Vrije Europese Alliantie). Volt heeft 1 zetel in het EP. 

Ökologisch-Demokratische Partei
Fractie in EP: Groenen/EVA (De Groenen/Vrije Europese Alliantie). De Ökologisch- Demokratische Partei heeft 1 zetel in het EP.

Piratenpartei
Fractie in EP: Groenen/EVA (De Groenen/Vrije Europese Alliantie). De Piratenpartei heeft 1 zetel in het EP.

Bündnis Deutschland
Fractie in EP: ECR (Europese Conservatieven en Hervormers). Bündnis Deutschland heeft 1 zetel in het EP. Namens Nederland zitten JA21 en de SGP in deze fractie.

Overige Duitse leden:
In het Europees Parlement zitten twee oud-AfD’ers die zich in de afgelopen periode van de AfD hebben afgescheiden. Zij horen niet bij een Europese fractie.
Martin Sonneborn is voorzitter van de satirische partij Die Partei en heeft zich nooit bij een Europese fractie aangesloten.
Nico Semsrott werd in 2019 samen met Sonneborn voor Die Partei in het EP gekozen, maar heeft zich daarna van Die Partei afgescheiden. Hij heeft zich als onafhankelijk EP-lid aangesloten bij de Groenen/EVA-fractie.

Lijsttrekkers Europese verkiezingen in Duitsland

De Duitse partijen hebben hun eigen lijsttrekkers, Spitzenkandidaten, voor de Europese verkiezingen:
CDU: Ursula von der Leyen (65):
Von der Leyen was in Duitsland onder meer minister van Werkgelegenheid en van Defensie. In 2019 werd ze verrassend voorzitter van de Europese Commissie. Ze wil dat na de verkiezingen opnieuw worden.
CSU: Manfred Weber (51):
Weber zit sinds 2004 in het Europees Parlement en is fractievoorzitter van de EVP, de christendemocratische fractie in het EP. 
Groenen: Terry Reintke (36):
Reintke is co-voorzitter van de Groenen/EVA-fractie in het EP en is sinds 2014 lid van het Europees Parlement. Daarvoor was ze onder meer woordvoerder van de Federatie van Jonge Europese Groenen. 
SPD: Katarina Barley (55):
Barley is een van de vice-voorzitters van het EP. Tot ze in 2019 in het EP werd gekozen, was minister van Justitie in Duitsland.
FDP: Marie-Agnes Strack-Zimmermann (66):
Strack-Zimmermann maakte de afgelopen jaren naam als voorvechter voor militaire steun aan Oekraïne. Als voorzitter van de Defensiecommissie van de Bondsdag deinsde ze er niet voor terug stevige kritiek te uiten op de bondsregering, hoewel haar partij daar deel van uitmaakt.
Die Linke: Martin Schirdewan (48) en Carola Rackete (35):
Schirdewan is een van de partijvoorzitters van Die Linke in Duitsland en co-voorzitter van de GUE/NGL-fractie in het EP. Rackete is een partijloze activiste, die in 2019 internationaal bekend werd toen ze als kapitein van Sea Watch 3, na wekenlang wachten en ondanks een verbod, met een schip met vluchtelingen aanmeerde in Lampedusa.
AfD: Maximilian Krah (46):
Krah is sinds 2019 lid van het EP, waar hij door zijn eigen Europese ID-fractie een aantal keer is geschorst, onder meer omdat hij gemanipuleerd zou hebben bij de aanbesteding van een pr-opdracht. Inmiddels wordt hij ervan beschuldigd dubieuze banden met Rusland en China te hebben en geld uit deze landen te hebben aangenomen. De Duitse justitie is een onderzoek naar hem gestart.
BSW: Fabio di Masi (44) en Thomas Geisel (60)
Het Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) is een nieuwe partij, opericht in januari, als afsplitsing van Die Linke. Di Masi zat van 2014 tot 2017 voor die Linke in het EP en daarna tot 2021 in de Bondsdag. In 2022 verliet hij Die Linke. De econoom maakte onder meer naam met onthullingen over financiële schandalen, zoals het Cum-Ex- en het Wirecardschandaal. Geisel was van 2014 tot en met 2020, toen nog namens de SPD, burgemeester van Düsseldorf.   

Duitsland en Europa

Hoewel ook in Duitsland de scepsis over Europa de afgelopen jaren is toegenomen, ziet 70 procent van de Duitsers toch vooral voordelen van het EU-lidmaatschap voor Duitsland. 43 procent zegt een positief beeld van de EU te hebben. Dat blijkt uit de Eurobarometer van het Europees Parlement, waarvoor EU-burgers in het najaar van 2023 werden ondervraagd. Vooral Duitse jongeren zijn positief over de EU, blijkt uit de peiling. 72 procent van de Duitsers zegt in juni bij de Europese verkiezingen te gaan stemmen. Bij de verkiezingen in 2019 was de opkomst in Duitsland 61 procent.

Thema’s waarmee het Europees Parlement zich volgens de Duitse kiezers moet bezighouden zijn democratie en rechtsstaat (43 procent) en de toekomst van Europa (37 procent). Op de derde plek staan de economie en werkgelegenheid (31 procent). In de ogen van alle Europese kiezers samen zijn de belangrijkste onderwerpen armoedebestrijding (36 procent) en gezondheid (34 procent). Klimaat en de economie staan op een gedeelde derde plek, migratie wordt pas als negende genoemd. 

Een peiling van vorig jaar zomer van de publieke zender ARD gaf een minder rooskleurig beeld van Duitsland en de EU: Duitsers blijken de afgelopen jaren een stuk eurosceptischer te zijn geworden. In dat onderzoek zei slechts een kwart (26 procent) van de ondervraagden dat het in Duitslands voordeel is om lid van de EU te zijn, 14 procent minder dan in 2020. 27 procent van de ondervraagden noemde het EU-lidmaatschap nadelig voor Duitsland, 12 procent meer dan in 2020.

Lidstaten moeten meer bevoegdheden terugnemen die ze aan de EU hebben afgestaan en meer eigen beslissingen nemen, zei 38 procent van de ondervraagden in de ARD-peiling. 14 procent vond dat Duitsland de EU moet verlaten. 

Een ruime meerderheid van 68 procent zei dat de EU voor meer veiligheid in Europa zorgt, 10 procent minder dan bij de laatste Europese verkiezingen van 2019. Ruim de helft, 53 procent, zei voorstander te zijn van een gezamenlijk Europees leger. Dat het EU-lidmaatschap ervoor zorgt dat het Duitsland economisch beter gaat, zei 56 procent van de ondervraagden, 22 procent minder dan in 2019. 

Over de Duitse voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen was 38 procent van de Duitsers in de zomer van 2023 tevreden, 15 procent meer dan in 2021. Van kanselier Olaf Scholz zei slechts 23 procent dat hij zorgt voor meer cohesie binnen de EU, 60 procent vond dat hij dat niet doet. 

Peilingen

In twee peilingen van eind april staat de CDU/CSU bovenaan met rond 29-30 procent. De Groenen halen tussen de 13-17 procent, de AfD rond de 15-17 procent en de SPD staat op 15-16 procent. De nieuwe partij Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) schommelt in de peilingen tussen de 4 en de 7 procent en de FDP en Die Linke komen uit op 3-4 procent. Omdat voor Europese verkiezingen in Duitsland geen kiesdrempel geldt, komen deze twee laatste partijen daarmee in het EP. 

Hoe de Duitse partijen het in de peilingen voor de Europese verkiezingen doen, kun je volgen via de website wahlrecht.de.