Duitse defensie ambitieus, maar nog niet op orde

De Bundeswehr bouwt aan een gloednieuwe kazerne, niet in Duitsland, maar in Litouwen. Voor het einde van 2027 moeten 5.000 soldaten van de 45ste pantserbrigade permanent gestationeerd zijn op deze nieuwe basis. Het is voor het eerst in de geschiedenis van het Duitse leger dat een complete brigade permanent in het buitenland gevestigd wordt. De Duitse soldaten zijn daar om de oostgrens van de NAVO te versterken. President Steinmeier reisde begin juli naar Litouwen om de operatie kracht bij te zetten. “Wie Litouwen verdedigt, verdedigt Europa, verdedigt de waarden van Europa”, sprak hij in Vilnius. Ook het Duitse bedrijf Rheinmetall doet mee, dat wil in Litouwen munitie gaan produceren. De Duitse defensie-industrie boekt megawinsten. Sinds de oorlog in Oekraïne groeide de beurswaarde van Rheinmetall met zo’n 1000 procent.

Nu de NAVO heeft besloten dat de lidstaten 5 procent van hun bruto binnenlands product aan defensie moeten besteden, moet ook Duitsland grote investeringen doen. De verhoogde NAVO-norm betekent extra uitgaven van 250 miljard euro per jaar. Van die 5 procent mag 1,5 procent worden geïnvesteerd in defensiegerelateerde zaken, zoals cybersecurity, digitalisering en infrastructuur. Dat kan defensieminister Boris Pistorius (SPD) goed gebruiken. Hij is van plan om naast de landmacht, marine en luchtmacht een vierde strijdkracht op te richten. Deze moet zich gaan toeleggen op elektronische oorlogvoering, cyberoperaties en de bescherming van de digitale infrastructuur. Ook moet er een centrale commandostructuur komen, die de hele Bundeswehr gaat aansturen. 

De staat van het Duitse leger

Pistorius zal naast hervormen ook een groot deel van zijn tijd kwijt zijn aan repareren, want de Bundeswehr kampt met groot achterstallig onderhoud. Er zijn flinke tekorten op het gebied van materieel, er zijn te weinig tanks, het ontbreekt aan reserveonderdelen en er is onvoldoende munitie. Deels komt dat door de uitgebreide militaire steun aan Oekraïne, die grote gaten in de defensievoorraden heeft geslagen. Maar de tekorten zijn ook het gevolg van de jarenlange bezuinigingen op defensie. Het duurt jaren om die tekorten weer aan te vullen. “De Bundeswehr heeft nog een lange weg te gaan”, zei journalist en veiligheidsdeskundige Thomas Wiegold vorige week in nieuwsprogramma Tagesschau. “Nog steeds zijn er veel te weinig soldaten, te weinig pantservoertuigen, schepen en helikopters. Zolang deze dingen niet zijn geregeld, zijn we niet klaar voor een oorlog.” Een recente mega-order van 2.500 gepantserde voertuigen en 1.000 tanks moet daar een handje bij gaan helpen. 

Een ander probleem vormen de Duitse kazernes, die zich deels in desastreuze toestand bevinden. Dat blijkt uit het jaarlijkse onderzoek naar de staat van het Duitse leger. Veel locaties van de Bundeswehr kampen met slecht sanitair, gebrek aan sportfaciliteiten of zijn ronduit vervallen. Op sommige plekken zijn er al 10 jaar te weinig helmen. Een groot deel van de 35.000 locaties is daardoor momenteel niet bruikbaar. Het ministerie van Defensie schat de benodigde reparatiekosten op 67 miljard euro.

Meer soldaten

De renovatie van kazernes en de aankoop van nieuw materieel is hard nodig, want als gevolg van nieuwe NAVO-afspraken moet Duitsland meer legereenheden in staat van paraatheid brengen. Het aantal soldaten zal daardoor in korte tijd drastisch omhoog moeten. Volgens defensieminister Pistorius moet het leger worden uitgebreid naar 260.000 soldaten, in 2024 waren het er nog 181.150. Waar haalt Berlijn die soldaten vandaan?

Regeringspartijen CDU/CSU en SPD hebben in mei in hun regeerakkoord afgesproken dat ze een vrijwillig dienjaar in het leger invoeren. Met betere betaling en huisvesting moet zo'n jaar aantrekkelijker worden gemaakt. Alle 18-jarigen worden aangeschreven. Mocht de Duitse jeugd niet warmlopen voor een carrière bij de Bundeswehr wil Pistorius de mogelijkheid hebben om de dienstplicht weer te activeren. Die werd in 2011 opgeschort. De dienstplicht zal alleen worden ingezet als niet genoeg mensen zich vrijwillig melden, aldus Pistorius. 

Bij de zoektocht naar nieuwe soldaten en reservisten gaat er nog veel mis. Nieuwe reservisten moeten soms wel twee jaar wachten tot hun opleiding begint, zei defensiedeskundige Ulrike Franke daarover in de podcast 'Sicherheitshalber'. “In de tussentijd hebben velen al andere plannen gemaakt, en dus haken ze af.” Wie er wel doorheen komt, wacht een bureaucratische nachtmerrie, volgens Franke. Zo zijn aanmeldformulieren niet digitaal in te vullen.

Gezien de gebrekkige organisatie is oud-ombudsvrouw van de Bundeswehr Eva Högl kritisch op een herinvoering van de dienstplicht. Ze wijst op een tekort aan instructeurs om alle nieuwe rekruten op te leiden. “De Bundeswehr kan dit nog helemaal niet aan.” En dan moet ook nog worden besloten worden wie er in dienst moet, benadrukt veiligheidsdeskundige Wiegold. “Er moet nog een debat worden gevoerd over jonge vrouwen, moeten die straks ook worden opgeroepen?” Binnen regeringspartij SPD zijn er ook nog veel vragen rondom de herinvoering van de dienstplicht. Fractievoorzitter Matthias Miersch zei onlangs nog hier pas in de volgende kabinetsperiode over te willen praten.

Toch krijgt Duitsland volgens Pistorius binnenkort een “sneller en strijdvaardiger leger”. Die groeiende strijdvaardigheid is ook bij bondskanselier Merz te merken. Eind mei stopte hij de beperkingen op Duitse langeafstandsraketten in Oekraïne. De raketten mogen sinds die tijd ook op Russisch grondgebied worden ingezet. Zijn voorganger Olaf Scholz (SPD) wilde daar niet aan. 

Veteranendag

Sinds de oorlog in Oekraïne verandert de Duitse relatie met het leger in rap tempo. In juni vierde de Bondsrepubliek Duitsland voor het eerst een nationale veteranendag. Volgens Bondsdagvoorzitter Julia Klöckner (CDU) is dat een goede zaak. “Deze dag creëert iets wat lange tijd heeft ontbroken: publieke zichtbaarheid, erkenning en respect voor iedereen die heeft gediend in de strijdkrachten van ons land.” Het stuitte in Duitsland op veel verzet van vredesbewegingen, zoals de Vereinigte KriegsdienstgegnerInnen uit Berlijn. “De veteranendag is een verdere stap om het militaire moordapparaat geleidelijk te normaliseren in de publieke opinie”, aldus de antimilitaristische actiegroep.

Uit een peiling van ARD blijkt dat de militarisering  voor veel Duitsers wel erg snel gaat, 57 procent geeft aan zich zorgen te maken over het gemak waarmee over oorlogsbereidheid wordt gesproken. Dat betekent niet dat ze tegen zijn: 73 procent van de Duitsers is voor de herinvoering van de dienstplicht, blijkt uit hetzelfde onderzoek. Onder jongeren die ook zelf in dienst zouden moeten, is 51 procent voor. Dat lijkt te maken te hebben met een sterk toegenomen vrees voor Rusland. De Bundeswehr peilde dat 65 procent van de Duitsers Rusland als een grote bedreiging ziet voor de veiligheid van Duitsland. Dat aandeel is bijna twee keer zo groot als voor de oorlog in Oekraïne. Tegelijkertijd staat een kleiner deel van de Duitsers, zo’n 49 procent, achter de Duitse militaire steun aan Oekraïne. Een deel van de ondervraagden maakt zich zorgen over de eigen veiligheid in Duitsland, als er zoveel wapens naar Oekraïne worden gestuurd. Ook uitten mensen hun zorgen rondom het voortduren van de oorlog, in hun ogen ‘rekken’ de Duitse wapenleveringen de strijd alleen maar.