Onbekommerd-fietsen-heimwee
Eindejaarscolumn 2025

Bijvoorbeeld die keer dat ik op de fietsstraat aan het Außenalster-meer, waar niet alleen auto’s, maar ook hop-on-hop-off-bussen te gast zijn, in de dode hoek zat van een dubbeldekker vol met toeristen, en ik maar nét kon uitwijken. Die keer dat in de zijstraat van de Neue Wall, de P.C. Hooftstraat van Hamburg, een man in een dure bak mij bijna omverreed, vervolgens zijn autoraampje omlaag draaide en begon te schelden, omdat-ie dacht dat voor fietsers ook eenrichtingsverkeer gold. Of die keer dat een auto de weg blokkeerde aan het eind van een steil naar beneden lopende straat, waar het fietspad vanwege een Baustelle opeens ophield, waardoor ik van mijn fiets vloog (wonder boven wonder kwam ik er met een paar schrammen van af). Kortom: als fietser in Hamburg weet je dat een ongeluk in een klein hoekje zit, en dat de auto koning is.

Anderhalve week na het nieuws over het ongeval in Rotherbaum zag ik op het regionale journaal dat het slachtoffer in het ziekenhuis was overleden door de verwondingen aan haar hoofd. De vrouw bleek de 41-jarige actrice Wanda Perdelwitz te zijn, bij het grote publiek in Duitsland bekend van haar rol als politieagente in de tv-serie ‘Großstadtrevier’, zeg maar het Duitse ‘Flikken Maastricht’. Al gauw kopten de boulevardkranten en roddelbladen: ‘Perdelwitz droeg geen helm.’ Dan was het toch gewoon haar eigen schuld dat ze gewond was geraakt, luidde de reactie van veel mensen op social media – een sterk staaltje victim blaming.

Want even voor de duidelijkheid: de bestuurder van een busje stopte op de rijbaan naast de krappe fietsstrook om zijn bijrijder uit te laten stappen en die had zonder te kijken zijn deur opengedaan, met als gevolg dat Perdelwitz tegen het portier botste en van haar fiets viel. Een dooring-ongeluk, noemen verkeersexperts dat, in het geval van de actrice dus met dodelijke afloop. Volgens cijfers van de fietsvereniging ADFC zijn in Hamburg dit jaar tot nu toe 12 fietsers verongelukt – een recordaantal.

Het Hamburgse stadsbestuur besloot twee jaar geleden dat in 2030 80 procent van alle verkeersbewegingen in de Hanzestad moet worden afgelegd met een ‘klimaatvriendelijk vervoersmiddel’, oftewel te voet, met het ov of op de fiets. Een recente analyse van de regionale omroep NDR schetst een pessimistisch beeld: er zijn sinds 2023 weliswaar meer fietspaden aangelegd, maar de veiligheid van fietsers in Hamburg is daardoor nauwelijks verbeterd. Prestigeprojecten, zoals het autovrij maken van de fameuze Jungfernstieg-promenade, beperken zich tot het centrum. Hamburgse politici lijken te vergeten dat in de Elbe-metropool (Hamburg is ruim drie keer zo groot als bijvoorbeeld Amsterdam) het merendeel van de bijna 2 miljoen inwoners niet in de Altstadt, maar vooral in hun eigen stadsdeel met de fiets onderweg is, en juist daar laat de fietsinfrastructuur meestal nog te wensen over.

Desondanks sla ik me met mijn stalen ros – zo nu en dan al vloekende – door het Hamburgse verkeer heen. Bij mijn vrienden hier (velen van hen bezitten niet eens een fiets, want ‘in Hamburg kann man doch einfach alles mit den Öffis machen’) sta ik bekend als die gekke Hollander die altijd fietst, zélfs in de winter. Dat je in Nederland niet continu erop alert hoeft te zijn of het fietspad pardoes eindigt, maar je soms je bestemming bereikt zonder dat je je kunt herinneren hoe je er bent gekomen, omdat je tijdens het fietsen zo diep in gedachten verzonken was, dáár kan ik hier weleens ontzettend naar verlangen. Onbekommerd-fietsen-heimwee, zou ik dat gevoel willen noemen.

Hoewel mijn liefde voor Hamburg groot is, had ik me er al bij neergelegd dat we op fietsgebied niet dichter tot elkaar zouden komen. Maar dat veranderde toen ik laatst naar een nieuwe fietsenmaker ging bij mij in de buurt. De man in kwestie bleek naast monteur ook fietsactivist te zijn. Zijn werkplaats hing vol met affiches voor fietsdemonstraties waarop leuzen als ‘Fahrradwende jetzt!’ en ‘Rad fahren, Klima schützen!’ te lezen waren. Terwijl hij mijn lekke band plakte, legde hij me uit hoe simpel het wel niet was om steden fietsvriendelijk te maken. ‘En als een stad als Parijs erin geslaagd is het tij te keren, moet ons dat in Hamburg toch ook lukken?’ ‘Dat wordt wachten tot sint-juttemis’, zou ik voorheen cynisch hebben geantwoord, maar aangestoken door zijn strijdvaardigheid zei ik: ‘Wir schaffen das.’