De SPD zoekt wanhopig naar zijn kiezers
Partij van Kurt Beck leidt schaduwbestaan naast CDU/CSU 

Toch is het terugveroveren van sociale agendapunten voor het bestaansrecht van de SPD van levensbelang. De hervormingspolitiek van de rood-groene coalitie heeft de partij niet alleen van haar traditionele kiezersgroepen als de vakbonden vervreemd. Ook de eigen achterban kan zich niet goed met de regeringspartij identificeren, zo bleek uit een grootscheepse ledenenquête naar aanleiding van het nieuwe basisprogramma, dat op het partijcongres in Hamburg eind oktober wordt besloten. Van de 40.000 ondervraagde leden zei ruim negentig procent het van oudsher sociaal-democratische beginsel van maatschappelijke gerechtigheid als allerhoogste principe te beschouwen. Meer met liberaal gedachtengoed verbonden waarden als persoonlijke vrijheid daarentegen stonden slechts bij 66 procent bovenaan hun prioriteitenlijst. Ook spraken de leden zich kritisch uit met betrekking tot Schröders hervormingsbeleid.

Bijna twee jaar na het eind van de rood-groene coalitie is de SPD kennelijk nog steeds niet klaar met de nalatenschap van deze regeerperiode. De SPD sloeg onder Schröder een pragmatische koers in uit angst om in tijden van vervagende ideologische tegenstellingen de aansluiting met de politieke realiteit te missen. Maar juist daardoor heeft zij de voeling met haar kiezers verloren, voor wie sociale vraagstukken tijdens de lang aanhoudende economische mailaise veelal geen abstracte grootheden waren, maar harde dagelijkse realiteit.

Redder Beck?

Na het vroegtijdig vertrek van Matthias Platzeck als partijvoorzitter vestigde de SPD de hoop op Kurt Beck als medicijn tegen haar identiteitscrisis. De minister-president van Rijnland-Palts stond dan wel niet bekend om zijn politieke visie, maar had als leider van een sociaal-liberale coalitie in zijn eigen deelstaat wél bewezen met verschillende partijen te kunnen samenwerken. Aanhangers van deze redenering vergaten echter dat compromisbereidheid weliswaar van groot voordeel is bij het vormen van een regering, maar bij het hervinden van een eenduidig partijstandpunt eerder nadelig werkt.

Met de recente harde opstelling van de SPD jegens haar coalitiepartner in sociale vraagstukken lijkt een nieuwe episode in het identiteitsvindingsproces te zijn ingetreden. Aan de keuze van de agendapunten valt op dat het om sociale kwesties gaat, die echter niet raken aan fundamentele beleidsbeslissingen als de Agenda 2010. Zo probeert de partij haar oude kiezersgroepen terug te winnen en tegelijkertijd met zoveel mogelijk coalitiepartners compatibel te blijven. De "oorlogskreten" van de SPD bevatten bij nadere beschouwing dus ook een vredesaanbod. Als dat aanbod gehoor vindt, dan staat de SPD er bij de volgende verkiezingen misschien niet eens zo slecht voor.

Carina de Jonge is germaniste en promoveert in München.