Film: De schurkenstreek van de schoenmaker
‘Der Hauptmann von Köpenick’ in Amsterdam te zien

Wilhelm Voigt is op 16 oktober 1906, na vijftien jaar tuchthuis, weer op vrije voeten. Hij heeft gehoord dat er in de kluis van het stadje Köpenick, vlakbij Berlijn, een bedrag van twee miljoen mark ligt. Voigt heeft een plan. Hij koopt een sjofel uniform en gekleed als kapitein schuimt hij de straten af tot hij een aantal soldaten tegen komt. Die springen zonder blikken of blozen in de houding en volgen hem naar Köpenick.

Met een elf man sterke groep marcheert Voigt daar in de namiddag het raadhuis binnen. Hij arresteert de verbouwereerde burgermeester op verdenking van ‘onregelmatigheden bij het aanleggen van de riolering’ en neemt de kas in beslag. De twee miljoen mark is helaas nergens te vinden, daarom neemt de schoenmaker met de 3557,45 mark uit de stadskas de benen. Wanneer het schandaal ’s avonds bekend wordt, lacht heel Berlijn. Zelfs keizer Wilhelm II laat zich per telegram over de situatie informeren. Sindsdien kent de Duitse taal het woord ‘Köpenickiade’ als synoniem voor poets of streek.

Romantisering

De schurkenstreek is in latere jaren geromantiseerd in theaterstukken en speelfilms. Eén van de bekendste toneelstukken stamt uit 1931 en is geschreven door de gerenommeerde Duitse schrijver Carl Zuckmayer. Het stuk werd later door de nazi’s verboden omdat het de spot drijft met het Duitse militarisme en de gevoeligheid voor autoriteit. Het stuk van Zuckmayer vormt het uitgangspunt voor de film ‘Der Hauptmann von Köpenick’ die Helmut Käutner in 1956 maakte.

Käutners versie is één van de bekendste verfilmingen, geroemd om het vakmanschap van regisseur en acteurs. Bij het Duitse publiek was de film erg populair. Volgens een recensie in Die Zeit uit 1956 kwam dit door de figuur van Voigt “die door en door menselijk is”. Tegelijkertijd houdt de film volgens de recensent de Duitsers een spiegel voor. De balans tussen tragiek en het komische zorgt ervoor dat de film de kijker niet afschrikt maar tot nadenken stemt, aldus Die Zeit destijds.

'Der Hauptmann von Köpenick' trok in 1956 in vijf maanden tien miljoen bezoekers en was de eerste Duitse film die na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten een succes werd.

‘Der Hauptmann von Köpenick’ is van 23 tot 27 augustus om 19.00 en 21.00 te zien in de Doelenzaal, Singel 425 te Amsterdam. De toegang is gratis, aanmelden via hollandhistoryhouse@innl.nl. De film is onderdeel van het International Congress of Historical Sciences dat dit jaar in Nederland plaatsheeft.