Terugkeer uit ballingschap
Schrijven in de Sovjetzone, 1945-1949
Veel bekende schrijvers keerden na de Tweede Wereldoorlog terug naar de Oostelijke zone in plaats van naar het Westen. Zij hoopten op een betere toekomst onder het communisme en wilden hieraan hun bijdrage leveren. Onder hen waren ook niet-socialisten.
© Bundesarchiv/Donath Herbert, 183-M0213-0307Johannes R. Becher was een gerenommeerd Duits schrijver die zich bewust in Oost-Duitsland vestigde.
Na de machtsovername van Hitler in 1933 waren meer dan tweeduizend schrijvers Duitsland ontvlucht. Zij hadden hun heenkomen gezocht in landen als Mexico, de Sovjet-Unie, Amerika, Engeland en Palestina. De meeste schrijvers keerden na de oorlog terug naar Duitsland. In de Westelijke sectoren kregen zij nauwelijks mogelijkheden om werk te publiceren. In het Oosten vonden hun verhalen over gevangenschap, vlucht en ballingschap wel weerklank.
Sommige schrijvers die tijdens de oorlog in Amerika woonden, werden daar slachtoffer van de jacht op communisten. Zij vermoedden dat deze hetze ook zou opkomen in het door de geallieerden bezette West-Duitsland en vestigden zich liever in Oost-Duitsland. Ook werden veel schrijvers aangetrokken door de belangrijke status die de communistische machthebbers hen toebedeelden. Schrijvers waren de opvoeders van de bevolking.
De geallieerde censuur was ook een overweging om voor de Sovjetzone te kiezen. De keerzijde was echter dat er in de daaropvolgende jaren in West-Duitsland wél literaire vrijheid was terwijl het communistische bewind in de DDR het leven van kritische schrijvers onmogelijk maakte. Schrijvers moesten zich houden aan de voorschriften van de staat.
Veel schrijvers die eind jaren veertig naar Oost-Duitsland terugkeerden, hadden hun sporen al verdiend. Johannes R. Becher, Theodor Plivier, Anna Seghers en Bertolt Brecht zijn slechts enkelen uit een lange lijst met bekende namen. Uit hun vroege naoorlogse werk sprak de hoop op een betere toekomst onder het socialisme.