De Staat van Duitsland | Zeitenwende

Voor het eerst in de geschiedenis regeert in Duitsland een stoplichtcoalitie, bestaand uit de sociaaldemocratische SPD, Die Grünen en de liberale FDP. Speerpunt was een ambitieus klimaatbeleid. Tot Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel en alles veranderde. Bondskanselier Olaf Scholz moest het Duitse defensiebeleid herijken en minister van Klimaat Robert Habeck moest een energiecrisis bolwerken: een Zeitenwende op meerdere fronten. 

De verschillen tussen de coalitiepartijen zijn groot; Scholz moest al menig brandje blussen. Ruzie was er over het sluiten van kerncentrales, de financien, het leveren van wapens aan Oekraïne, duurzaam stoken, armoedebeleid en e-auto’s. De vraag dringt zich op of de tegenstellingen niet te groot zijn om samen te regeren. De populariteitscijfers werden er door het geruzie niet beter op. Tegelijkertijd doet de uiterst rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) het goed in de peilingen.

Hoe zijn deze ontwikkelingen te duiden en welke visies zijn er voor de toekomst van de regering, de Duits-Nederlandse betrekkingen en Duitslands rol in Europa en de wereld?

Hierover spreken wij met o.a. Ulrike Franke, Gerald Knaus, Dirk Oschmann, Susanne Altmann en theatergroep Wunderbaum.

Tickets bestellen

Over de sprekers

Ulrike Franke, senior policy fellow bij de European Council on Foreign Relations (ECFR). Franke leidt het ECFR-initiatief Technologie en Europese macht. Haar expertise is de Duitse en Europese veiligheid en defensie, de toekomst van oorlogvoering en de invloed van nieuwe technologieën zoals drones en kunstmatige intelligentie op geopolitiek en oorlogvoering. Zij promoveerde aan de University of Oxford over het gebruik van drones door westerse strijdkrachten. Franke schrijft voor verschillende publicaties en is vaak als commentator te gast in de media.

Gerald Knaus, sociaal wetenschapper en voorzitter van de denktank European Stability Initiatives (ESI). Na zijn studies in Oxford, Brussel en Bologna doceerde Knaus economie aan de universiteit in Oekraïne en werkte hij tien jaar voor NGO's en internationale organisaties in Bulgarije, Bosnië en Kosovo. Hij heeft veel gepubliceerd over migratie, de rechtsstaat in Europa en vluchtelingenkwesties, maar ook over corruptie. Hij wordt beschouwd als de architect van de Turkijedeal 2016. In 2020 publiceerde Knaus de bekroonde SPIEGEL-bestseller 'Welche Grenzen brauchen wir?' ('Welke grenzen hebben we nodig?'). In 2021 ontving hij de Karl Carstens Award van de Bundesakademie für Sicherheitspolitik.

Dirk Oschmann, hoogleraar moderne Duitse literatuur aan de universiteit van Leipzig. Hij studeerde Duits, Engels en Amerikanistiek aan de Friedrich Schiller Universiteit in Jena en aan de State University of New York (Buffalo). Zijn boek ‘Der Osten: eine westdeutsche Erfindung’ (‘Het Oosten: een West-Duitse uitvinding’), gepubliceerd in 2023, schreef hij naar aanleiding van zijn bijdrage over het thema in de Frankfurter Allgemeine Zeitung en de suggestie van de schrijver Ingo Schulze om het in boekvorm uit te geven. Het werd nummer 1 op de non-fictie bestsellerlijst van Spiegel en bracht een debat op gang over discriminatie van Oost-Duitsers.

Susanne Altmann, onafhankelijke feministische kunsthistoricus, curator en vooraanstaand wetenschapper in de contextualisering van de artistieke productie van vrouwen in voormalig Oost-Duitsland. Ze studeerde kunstgeschiedenis en filosofie in Dresden en aan de New School for Social Research (New York). Recentere projecten omvatten de toonaangevende tentoonstelling 'The Medea Insurrection: Women Artists Behind the Iron Curtain' en de tentoonstelling 'Pants Wear Skirts: The Erfurt Women Artists' Group 1984-1994'. Haar nieuwe onderzoek richt zich op media-experimenten die de kunst en werkmethoden van vrouwen verbinden, van de vroege Sovjet avant-garde tot de laatste jaren van het Oostblok en Joegoslavië. 

Wunderbaum is een onafhankelijke theatergroep, gevestigd in Rotterdam en alliantiepartner van Theater Rotterdam. Tussen 2018 en 2022 had het collectief daarnaast de artistieke leiding van Theaterhaus Jena in de Duitse deelstaat Thüringen waarmee het nog steeds verbonden is. Daar was afgelopen zomer hun stuk ‘Vom Dorf’ te zien over het leven in een dorp in Thüringen en de verhoudingen en clichés tussen stad en land. Andere producties met betrekking tot Duitsland zijn o.a. ‘Deutschkurs’, ‘Zur Wartburg’ en de film ‘Urlaub in Duitsland’. Wunderbaum laat zich inspireren door actuele maatschappelijke vraagstukken, kleine problemen en grote politiek. Voor hun werk ontvingen ze verschillende prijzen, waaronder de Martin Linzer Theaterpreis in 2022.