Achtergrond

Duitsland gedenkt komend weekeinde de Reichspogromnacht van 75 jaar geleden. In de nacht van 9 op 10 november 1938 vernielden de nazi's talloze Joodse synagogen, bedrijven en woningen. Als gevolg daarvan kwamen honderden mensen om het leven. Maar 9 november is in meerdere opzichten een historische datum. Ook de val van de Muur in 1989 is voorgoed met deze dag verbonden.

Hij is al meer dan 50 jaar toonaangevend in het Duitse publieke debat en een voorvechter van democratie en Europa. Vandaag ontvangt de Duitse filosoof Jürgen Habermas de Erasmusprijs. Gisteren hield hij in Amsterdam een betoog voor een sterkere Europese Unie en een beter geïnformeerde burger. “Lidstaten kunnen hun soevereiniteitsfictie maar beter opgeven”.

Het Nederlandse beeld van Duitsland is de laatste jaren gekanteld. Het verleden is grotendeels verwerkt. Opeens bewonderen we de Duitsers om hun hoffelijkheid en hun kalme, burgerlijke zelfverzekerdheid en hun liefde voor kunst en cultuur, sprak schrijfster Nelleke Noordervliet vorige week bij de opening van de nieuwe Duitslanddesk van het Duitsland Instituut, die studeren in Duitsland stimuleert.   

Niet alleen de relatie tussen Nederland en Rusland, ook de relatie tussen de Russen en de Duitsers verloopt op politiek niveau stroef.  "De historische liefde is enigszins bekoeld", aldus Christiane Schuchart, directeur Rusland van de Ost-Ausschuss, een belangenbehartiger van het  Duitse bedrijfsleven in Oost-Europa. “Maar ook zonder warme politieke betrekkingen doen Duitse bedrijven goede zaken in Rusland. Nederland kan daarvan leren.”

‘Wir haben es nicht gewusst’, zeiden veel Duitsers als hen na de Tweede Wereldoorlog naar de vervolging van de Joden werd gevraagd. Later bleek uit onderzoek dat veel Duitsers wel degelijk meer wisten. Ook in Nederland werd afgelopen jaar heftig gediscussieerd over de vraag wat gewone mensen destijds eigenlijk wisten. Tijdens het Graduiertenkolleg in Amsterdam reflecteerden historici afgelopen vrijdag op het Duitse en Nederlandse debat.

Duitslandcompetenties: het woord bestáát, en betekent zoveel als: Duitse cultuur- en taalkennis, waaronder kennis van verschillen in bedrijfscultuur. De term viel een keer of drie bij de lancering van de website Studereninduitsland.nl, donderdag in café Dudok in Den Haag.

Maandag overleed de voormalige Poolse premier Tadeusz Mazowiecki. Hij speelde niet alleen een rol in de bevrijding van Polen van een totalitair regime, maar hielp ook de Duitse-Poolse betrekkingen van een reeks wederzijdse trauma’s en problemen af.

Duitsland kent een alternatief en zeer levendig circuit van Oost-Duitse academici, die de ondergang van hun wereld betreuren en ook 25 jaar na de val van de Muur nog bezig zijn hun gelijk te halen. Werner Röhr is één van hen. Historicus Krijn Thijs worstelde zich door “de ideologische stroop” van diens magnum opus ‘Abwicklung’ en vond toch bruikbare passages.

In 1995 bracht NRC-columnist J.L. Heldring zijn gevoelens over Duitsland onder woorden. Toenmalig president van Duitsland Roman Herzog bracht een bezoek aan Nederland en Heldring vond Herzogs 'onderkoelde stijl' verfrissend, heel anders dan de grote redevoeringen van diens voorganger Von Weizsäcker. "Hoe komt het dat ik een zekere reserve koester jegens die Duitse diepzinnigheid?" vroeg hij zich af. Zijn antwoord op deze vraag geeft een mooi beeld van Nederlands-Duitse verhoudingen vanuit Nederlands perspectief in die tijd.

Vandaag is de achttiende Bondsdag van Duitsland aangetreden, in zijn nieuwe samenstelling. De groep van 631 parlementsleden bestaat uit meer vrouwen en is ouder en gekleurder dan die van de vorige periode. En de FDP'ers? Die zaten op de bezoekerstribune.