Der müde Tod
Holland Festival 2018

'Geloof me: mijn taak is zwaar. Het is een vloek. Mensen te zien lijden en te worden gehaat om mijn gehoorzaamheid aan God heeft me moe gemaakt.’ Deze woorden komen uit de mond van de Dood, een vermoeide oude man, die met tegenzin zijn werk doet. Hij wil helemaal geen mensen van de aarde wegrukken, maar het is helaas zijn taak. Deze verbeelding van de dood is een van de verrassingen van Der müde Tod (1921), een Duitse expressionistisch-romantische allegorie van regisseur Fritz Lang over liefde en dood. 

Kan liefde de dood overwinnen? Natuurlijk niet, maar Fritz Lang bewees dat dat niet wil zeggen dat je er geen fantasievolle film over kunt maken. Met Der müde Tod gaf de 31-jarige ambitieuze regisseur twee jaar na zijn speelfilmdebuut zijn visitekaartje af. Twee jaar later maakte hij het aangrijpende meesterwerk M – Eine Stadt sucht einen Mörder, vier jaar later gevolgd door het spektakelstuk Metropolis.

Der müde Tod voert een verliefd jong stel op dat in een koets naar een stadje rijdt. Als onderweg een in het zwart geklede, zwijgzame lange man instapt, verandert de sfeer van jolige verliefdheid in unheimisch. Dat de vreemdeling in het stadje een stuk land naast het kerkhof koopt en er een hoge ondoordringbare muur omheen bouwt, is geen goed voorteken. Korte tijd later verdwijnt de geliefde van de vrouw spoorloos met de zwijgzame man, die de Dood blijkt te zijn. Als zij hem vindt en wanhopig smeekt om de terugkeer van haar geliefde sluit de Dood een weddenschap met haar: ze krijgt haar beminde terug als zij in één van de drie historische perioden waar de Dood haar naar toe stuurt een jongen, die een verboden liefdesrelatie heeft, van een gewelddadige dood kan redden. In de Middeleeuwse Arabische wereld dreigt een jongen vermoord te worden door een kalief, in het zeventiende-eeuwse Venetië door een adellijke machthebber en in China door een jaloerse keizer. De zwart-romantische film eindigt met een ontroerend slotakkoord, waarin de geliefden zich verenigen in de dood.

De film bevat voor die tijd publieksverbijsterende beelden, zoals een vliegend tapijt en een vliegend paard, geesten die door muren lopen, in varkens veranderende mensen en een in een zandloper veranderend bierglas. Imponerend is ook het Chinese miniatuurleger, dat Lang realiseerde door beelden over elkaar te projecteren.

De Britse componist George Benjamin (1960) was amper zestien toen hij naar Parijs trok om te studeren bij Olivier Messiaen. Na verdere studies bij Alexander Goehr aan King’s College (Cambridge) maakte hij in 1980 zijn debuut bij de BBC Proms met zijn orkeststuk Ringed by the Flat Horizon. Hierna volgden A Mind of Winter (1981) en At First Light (1982), werken die steevast worden geroemd om hun kleurrijke orkestraties en klankschoonheid. In de jaren negentig ontwikkelde de componist een meer uitgebeende en op vorm gerichte componeerstijl die leidde tot Three Inventions for Chamber Orchestra (1995) en Palimpsests (2002). Met Into the Litte Hill (gecomponeerd in 2006 en in 2007 te zien tijdens het Holland Festival) zette Benjamin zijn eerste schreden in het muziektheater.

Benjamins werk wordt wereldwijd uitgevoerd, vaak onder leiding van hemzelf. Als dirigent staat hij geregeld voor internationaal gerenommeerde orkesten en ensembles, waaronder de Berliner Philharmoniker, London Sinfonietta, het Mahler Chamber Orchestra en Ensemble Modern. In 2015 dirigeerde hij bij Het Concertgebouworkest, waarmee hij een speciale band heeft, zijn eigen Dream of the Song. George Benjamin woont en werkt in Londen, waar hij sinds 2001 verbonden is aan het King’s College als Henry Purcell Professor of Composition. Hij doceerde sinds 1999 meermaals bij het Tanglewood Festival of Contemporary Music (Massachusetts). George Benjamin werd in 2015 benoemd tot Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres en is in 2017 geridderd. In 2018 is hij componist in focus tijdens het Holland Festival.

Met een inleiding door publicist, onderzoeker en filmprogrammeur Peter Bosma.

Holland Festival