Ewout van der Knaap

Het West-Europese perspectief op het voormalige Oostblok wordt gedomineerd door de Koude Oorlog, de ontwikkelingen na de val van de Muur en natuurlijk actuele uitwassen. Het beeld dat blijft hangen is dat de democratie er niet op orde is en oppositie met alle methodes wordt neergesabeld. ‘Ein Auftrag für Otto Kwant’ is een roman die zich afspeelt in een fictieve, bizarre post-Sovjetische staat.

Al sinds dertig jaar kan de boekenkast worden gevuld met literatuur die de DDR verwerkt. Soms gaat het over hoe de ideologie diverse generaties raakt, zoals in de gelauwerde roman ‘In Zeiten des abnehmenden Lichts’ (2011) van Eugen Ruge, een andere keer gaat het over de moeizame hervinding van de eigen identiteit na de Duitse eenwording, zoals in de roman ‘Der Zimmerspringbrunnen’ (1995) van Jens Sparschuh. Met het jubileum van de eenwording voor de boeg verschenen twee romans die het lezen waard zijn.

Een getalenteerde dichter bezoekt Friedrich Schiller om advies te krijgen. In de halfduistere kamer zit behalve Schiller ook een vreemdeling. Later verwijt de jonge dichter Friedrich Hölderlin zichzelf de beroemde schrijver Johann Wolfgang Goethe niet te hebben herkend. 

Onze nieuwe literatuurcolumnist heeft een voorliefde voor poëzie en veel ervaring met literatuuronderwijs: Ewout van der Knaap, universitair hoofddocent Duitse letterkunde in Utrecht, gaat vanaf nu afwisselend met Britta Böhler over literatuur schrijven op Duitslandweb. Duitstalige literatuur is niet per se geworteld in de Duitse cultuur, laat hij zien. Neem Yoko Tawada...

Europa heeft altijd de gemoederen bezig gehouden. Tussen de wereldoorlogen schreven auteurs als Stefan Zweig en Joseph Roth over een Europa in verval. Na de val van de Muur bogen Milan Kundera, György Konrád, Günter Grass en Hans Magnus Enzensberger zich over de kernwaarden van Europese identiteit. De eerste roman over de Europese Unie verscheen vorig jaar: 'Die Hauptstadt' van Robert Menasse werd meteen bekroond met de Deutsche Buchpreis. Zijn roman wordt in tientallen talen vertaald, van het Arabisch tot het Zweeds. De Nederlandse vertaling verschijnt komende week.

(11 mei 2005) Van de officiële opening van het Duitse holocaust-monument voor de vermoorde Europese joden viel weinig spektakel te verwachten. Na zeventien jaar hevige discussies zou met gepaste ceremoniële plichtplegingen – toespraken en muziek – de overgang naar daadwerkelijk gebruik van het monument en bijbehorend documentatiecentrum beginnen. De toespraken van twee sleutelfiguren van de Duitse herinneringscultuur kondigen echter nieuwe discussies aan.